از نظر اسلام قطع رَحِم (عدم ارتباط با وابستگان) گناه کبیره است و در هیچ وضعی روا نیست. امام صادق(ع) میفرماید: "حق الرحم لا یقطعه شیء؛ حق رحم را هیچ چیزی قطع نمیکند.(1) بنابر این افراد خانواده هرچند از نظر اعتقادی یا اخلاقی مشکل داشته باشند، نمیتوان با آنها قطع رابطه کرد، ولی میتوان رابطه را به حداقل رساند.
صله رحم به وسیله تلفن و نامه ومانند آن هم ممکن است، زیرا هدف آگاه بودن از حال اقوام است و لازم نیست حتماً با رفتن به منازل آنها صورت گیرد. امام علی(ع) فرمود: "صله رحم کنید گرچه با سلام کردن باشد".(2)
البته اگر انسان بتواند در دیدار با چنین خویشاوندانی ایشان را نصیحت کند و امر به معروف و نهی از منکر نماید یا در دیدار با آنها تأثیر بهسزایی در تغییر رفتار و کردارشان بدهد، باید به وظیفه خود عمل نماید. با رفت و آمد و صله رحم این وظیفه(امر به معروف و نهی از منکر) انجام میشود و به سلام و علیک و تلفن نباید بسنده کرد. مشاهده شده است بسیاری از خویشان (که به ظاهر اهل صلاح نیستند) با رفت و آمد و نصیحت تغییر کردهاند. البته همه اینها در صورتی است که خود شخص یا خانواده از رفتارهای نادرست دیگران متأثر نشوند که در این صورت، حفظ دین و اعتقاد و ایمان خود، ضروریتر است.
صله ارحام و فامیل در غیر عید هم لازم است، و رفتن به خانه ی کسی که اهل نماز نیست اشکال ندارد. (۳)
پی نوشت ها:
1. ثقة الاسلام کلینى، الکافی، دار الکتب الإسلامیة تهران، 1365 هجرى شمسی، ج2، ص 157 .
2. ثقة الاسلام کلینى، الکافی، دار الکتب الإسلامیة تهران، 1365 هجرى شمسى، ج2، ص 155 .
۳. سؤال از دفاتر آیات عظام: خامنه ای، مکارم، سیستانی، شبیری زنجانی، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی.
عید فرصت خوبی یرای انجام وظیفه ی واجب مسمانان یعنی صله رحم است ولی ارحام ما چه کسانی هستند ، گروه جوانان دین و دانش جواب می گوید:
ارحام به معنای وسیع ، کلیه افرادی را که در یک نسب و ریشه باهم شراکت و پیوند دارند و به اصطلاح هم خون هستند، شامل میشود.
چون در شرع مقدس معنی خاصی برای رحم ذکر نگردیده پس مراد همان معنی عرفی آن است که عبارت از مطلق اقارب است به معنی خویشاوندان پدری و مادری هر چند به چند واسطه باشد و همچنین خویشاوندی از طریق اولاد.(1)
علاوه بر این که پدر و مادر، برادر و خواهر، پدر بزرگ و مادر بزرگ، دایی و خاله، عمو و عمه جزء ارحام درجه یک محسوب میشوند، افراد دیگری نظیر فرزندان آنها با هر چند واسطه نیز جزء ارحام به حساب میآیند.
برادر زاده، خواهر زاده، پسر عمو، پسر خاله، پسر عمه، پسر دایی، دختر عمو، دختر خاله و... ارحام انسان هستند، زیرا منشأ آنها به یک ریشه بر میگردد. رحم در اصطلاح به ریشه و اصل گویند.
پی نوشت:
1. شهید آیت الله سید عبد الحسین دستغیب-گناهان کبیره-قم دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم-بهار 1376،ج اول ، ص148.
1. غسل و پوشیدن لباس تمیز و زدن عطر؛
2. روزه داری، برپایی نماز و یاد خدا با تکبیر و ذکر لااله الا اللّه، استغفار و توبه، که رسول اکرم صلیاللهعلیهوآله فرمود:
«زینّوا اعیادکم بالتّکبیر»؛(2) «عیدهای خود را با تکبیر و آهنگ زیبای آن، بیارایید».
3. آراستگی ظاهری و پیراستگی باطنی؛
امام سجاد علیهالسلام فرمود:«همه شما باید در روز عید زینت نمایید، غسل کنید و از دعاهای وارد شده در آن به قدر توان و فرصت بخوانید... و مبادا کاری کنید که چهره شما زیبا و عمل و رفتارتان پست و زشت باشد».(3)4. دادن هدیه و برپایی جشن و شادمانی؛یکی از یاران امام صادق علیهالسلام از حضرت درباره مرد ثروتمندی پرسش کرد که در روز مهرگان و نوروز مردم به او هدیه میدهند اما او در عوض احسانی نمیکند.
امام فرمود: آیا اهل نماز هست؟ گفتم: آری.
امام فرمود: «هدیه بگیرد و در مقابل هدیهای بفرستد».(4)5. دید و بازدید؛
از مجموع معارف به خوبی درمییابیم که حضور در شادیها و مشکلات مسلمانان از دیگر آداب عید نوروز است. همانگونه که در سخن پیشوایان معصوم است که «این روز، نوروز است چون مردم در آن اجتماع دارند و همدیگر را ملاقات میکنند تا...»
افزون بر روح پرستش، روحیه بخشش نیز در ایام نوروز و دیگر اعیاد ستایش شده است تا مستمندان چشم به راه و نیازمند نیز از ریزش شادی ما بهرهمند شوند و با دلی شاد و دیدهای شادمان ایام عید نوروز را سپری کنند.پی نوشت ها:
1. برگرفته از: جوانان، پرسشها و پاسخها (جلد اول)، احمد لقمانی، انتشارات بهشت بینش، قم.
2. مستدرک الوسائل، ح 6670؛ بحارالانوار، ج 13، ص 121.
3. وسایل الشیعه، ج 5، ص 115.
4. کتاب وافی، ج 13، ص 116؛ تفسیرالمیزان، ج 3، ص 200.
5. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 3، باب 49، ص 225.
هر چند دعای تحویل سال در کتاب مشهور ادعیه همچون " اقبال الاعمال" سید ابن طاووس و "مصباح المجتهد" شیخ طوسی نیز اشارهای به دعای تحویل سال نشده و این نشان می دهد چه در منابع اهل سنت و چه در منابع تشیع، سند روایی مورد اعتمادی برای آن موجود نمیباشد.
اما در کتاب های غیر مشهوره از جمله مرحوم محدث، شیخ عباس قمی در حاشیه مفاتیح الجنان باقیات الصالحات، فرمودهاند که این دعا را در هنگام تحویل سال بخوانید. و نیز در کتاب مفاتیح نوین از برخی کتب نقل شده است.(1)
ولی مضمون دعای تحویل سال نشان می دهد که خواندن آن در هنگام تحویل سال، همراه با دقت و تفکر در مضمون آن از اهمیت ویژه برخوردار می باشد.
دعای تحویل سال نو در قالب جملاتی کوتاه درخواست زدودن غبار از فطرت و دستیابی به بهترین احوال است، تحویل حال به احسن الحال همان تغییر سوء حال انسان به حسن حال الهی است.متن دعای تحویل سال:
یا مقلب القلوب و الابصار یا مدبر اللیل و النهار یا محول الحول و الاحوال ، حّوَل حالنا الی احسن الحال.