چرا شیعیان بر مُهر، تکه‌ای سنگ یا خاک سجده کنند؟

 ما شیعیان سجده بر مهر را واجب نمی‌دانیم. بلکه همانند اهل سنت سجده را بر هر امر زمینی مانند سنگ و خاک و چوب و. . . صحیح می‌دانیم با این تفات که اهل سنت سجده بر غیر این امر را نیز صحیح می‌دانند. اما شیعه معتقد است سجده بر غیر این موارد صحیح نیست و واجب است که سجده بر خاک یا یکی از موارد فوق باشد‌(1)؛ علت این اعتقاد نیز روایاتی است که بر همین اساس وارد شده است و بدیهی است که در این جزئیات فقهی هر فرقه به منابع مورد اعتماد خود که آن را به سنت پیامبر می‌رساند تمسک می‌کند.
تصریح ائمه معصوم‌(ع)- که بر اساس دیدگاه شیعه آگاه‌ترین افراد به سنت پیامبرخدا صلی الله علیه و آله و سلم بودند- به ما نشان می‌دهد که بر غیر این موارد معین نباید سجده کنیم؛ مثلا امام صادق‌(ع) فرمود: "سجده نکن. مگر بر زمین یا بر آنچه از زمین می‌روید مگر پنبه و کتان". ‌(2)
زراره از امام باقر‌(ع) سؤال کرد که آیا می‌توان بر قیر سجده کرد؟ حضرت فرمود: "نه. بر لباس و پشم و میوه‌های خوردنی و معدنی‌ها و بر اجزای حیوان و بر پر پرندگان نیز سجده کردن جائز نیست". ‌(3)
اما اهل سنت چنین نمی‌اندیشند و سجده بر هر چیزی را جایز می‌دانند؛ البته مستند آنان نیز در این حکم و سایر احکام فقهی منابع مورد قبول خودشان است و از آنجا که آنان بعد از پیامبر بیش از هر فرد دیگری به صحابه آن حضرت رجوع کردند و جز در موارد نادر از امامان اهل بیت روایت نقل نکرده‌اند، در نتیجه طبیعی است که در موضوعات مختلف دیدگاه‌ها و نظرات متفاوتی با دیدگاه مکتب اهل بیت داشته باشند.
چنان‌که می‌دانید معیار و میزان در رفتار دینی صحیح، رعایت اصول و ضوابطی است که از قرآن و سنت به دست ما رسیده و شیعه بر اساس همین معیار سجده بر امور خاصی را صحیح می‌داند و در مکان‌های باز بر زمین عادی و یا برگ گیاهان و سنگ و ریگ و. . . سجده می‌کند، اما در مکان‌های خاص مانند خانه و مسجد و. . . معمولا بر سنگ یا خاک سجده می‌کند و بر این اساس برای تسهیل سجده بر خاک و رعایت نظافت مکان، مقداری خاک را به صورت مهر در می‌آورد و بر آن سجده می‌کند، هرچند در این امر خاک کربلا را به دلیل توصیه‌های دینی ترجیح می‌دهد.
ناگفته نماند ما معتقدیم آنچه در زمان پیامبر رواج داشته همین سجده بر خاک یا سنگ‌(زمین) یا روییدنی‌های زمینی بوده است و اگر بنا بر دلیل آوردن باشد باید بر جواز سجده بر سایر موارد مانند فرش و موکت و.... - که اهل سنت
آن را مجاز می‌دانند- دلیل اقامه نمود نه آن‌که سجده بر خاک و مهر نیازمند به دلیل باشد.
این امر حتی از منابع اهل سنت به روشنی به دست می‌آید که سنت رسول خدا‌(ص) و صحابه نیز چنان بوده است؛ مثلا:
جابر بن عبدالله انصارى مى‏گوید: با پیامبر‌(ص) نماز ظهر مى‏گزاردم که یک قبضه از ریگ‏ها را در کف گرفتم تا سرد بشوند و بتوانم بر آن‌ها سجده کنم. ‌(4) و روشن است که اگر سجده سنگ موضوعیت نداشت، لازم نبود جناب جابر سنگها را سرد کند تا بر آن‌ها سجده کند بلکه با استفاده از پارچه‌ای برای سجده این امر را برخود آسان میکرد.
یکى از صحابه از این که پیشانیش به خاک برسد، دوری مى‏کرد. پیامبر بدو فرمود: پیشانیت را بر خاک بگذار. ‌(5)
از نظر تاریخی نیز روشن است که وقتی رسول خدا به مدینة منوره تشریف آوردند و دستور ساختن مسجدالنبی را دادند، در آن زمان مسجد فرش نداشت. پیامبر روی زمین و خاک‌های مسجد سجده می¬کردند. در زمان ابوبکر و عثمان و عمر و حضرت علی‌(ع) نیز روی زمین مسجد سجده می‌نمودند. بنابراین، تمام نمازهای پیامبر‌(ص) روی زمین بود. سجده‌های پیامبر‌(ص) و مسلمانان صدر اسلام، روی خاک بود. پس قطعاً سجده بر خاک صحیح است. شیعیان که روی خاک سجده می‌کنند، به واسطه پیروی و متابعت از رسول خدا است؛ پس قطعاً نمازهای شان صحیح است. 

پینوشتها:
1. امام خمینی روح الله، توضیح المسائل(محشی)، انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1424ق، مسئله 1076.
2. شیخ طوسی، الخلاف، نشر دارالاحیا التراث العربی، بیروت بی‌تا، مسئلة 112 و 113.
3. همان.
4. سنن الإمام النسائی، ج 2، ص 204‌، باب تبرید الحصى للسجود علیه؛ احمد حنبل، مسند احمد، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج 3، ص 327، ح 14506.
5. متقی هندی، کنز العمال، نشر مؤسسه الرساله، بیروت، 1413ق، ج 7، ص 465، ح 19810.